برای آن که مادر بتواند سریع تر قدرت و توان خود را بعد از انجام زایمان به دست آورد لازم است که برخی از مراقبت های بعد از زایمان را از خود و نوزادش به عمل آورد. این مراقبت های بعد از زایمان ، بسته به آنچه شما زایمان طبیعی و یا زایمان سزارین انجام داده اید متفاوت می‌باشد. انجام این ملاحظات برای مادران تازه زا بسیار ضروری است و عدم رعایت برخی از نکات می تواند برای آنان ضرر های جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.
مراقبت‌های بعد از زایمان از چه لحاظ ضروری است :
همان طور که در قسمت بالا گفته شد انجام مراقبت های بعد از زایمان و اهمیت فراوانی دارد و می تواند منجر به بازتوانی هرچه سریع تر مادر در این دوره شود. همزمان با رشد جنین در رحم مادر ، رحم حالت خود را از دست داده است و پس از زایمان وقت آن رسیده است که رحم به حالت اولیه خود باز گردد و کوچک‌تر شود.
همگام با دوران بارداری دیواره رحم را یک لایه مخصوص احاطه می کند و بعد از خروج جنین از رحم این لایه تبدیل به ترشحات قهوه ای و زرد رنگ میشود و از واژن خارج می‌گردد. خروج این ترشحات در بانوان گاهاً به صورت لکه بینی و خونریزی است و در برخی دیگر از مادران به شیوه های متفاوتی رخ می دهد و ممکن است تا چهل روز بعد از زایمان ادامه داشته باشد.
در صورتی که نوزاد از شیر مادر تغذیه کند ممکن است مادر به مدت ۵ الی ۶ ماه بعد از زایمان و همزمان با تغذیه کودک به وسیله شیر خود، ازتجربه قاعدگی محروم بماند. این عمل در زنانی که به وسیله سینه به کودکشان شیر نمی‌دهند ممکن است تا ۸ هفته بعد از زایمان ادامه داشته باشند.
اولین قاعدگی بعد از زایمان به طور متداول با خونریزی های غیر عادی و خروج لخته‌های خون همراه است در این باره لازم نیست نگران باشید وکافی است علت بروز این اتفاق را به عمل زایمان اختصاص دهید.
ذکر این موارد به این دلیل است که با برخی از اتفاقاتی که بعد از زایمان برای شما رخ می دهد آشنا شوید و با یادگیری مراقبت های بعد از زایمان و بدون ایجاد ناراحتی و استرس با آن ها مقابله کنید.
در این قسمت برخی از تغییرات احتمالی و مراقبت های بعد از زایمان را بیان می‌کنیم.
تغییرات پستان و مراقبت های بعد از زایمان :
روز های اول پس از زایمان مایعی به نام آغوز که حاوی درصد بسیار بالایی پروتئین و موادی ایمنی است در سینه تولید میشود و این عمل تا پنج روز ادامه دارد سپس آغوز به شیر تبدیل شده و نوزاد روز های ابتدایی خود را بامایعات مذکور تغذیه می‌کند.
توجه داشته باشید که میزان شیر در سینه های شما به عوامل مختلفی بستگی دارد و این معیار در افراد مختلف متفاوت می‌باشد بنابراین لازم است که حالات روحی خود را در آرام ترین حالت ممکن حفظ کرده و رژیم غذایی مناسبی را برای خود در پیش بگیرید تا آغوز و میزان شیر شما به مقدار کافی برسد و نوزاد شما به صورت تمام و کمال تغذیه کند.
خطرات بعد از زایمان :
- در صورتی که خونریزی واژن شما بیش از زمان قاعدگی و یا شدت خونریزی بالای شما به بیش از ده روز رسید لازم است که با پزشک خود مشورت کرده و این موضوع را به وی اطلاع دهید.
- در صورتی که درد و تورم در ناحیه بخیه های شما آزاردهنده شد بهتر است که به پزشک مراجعه کرده تا زخم شما را از لحاظ میزان عفونت و سایر میکروب های احتمالی بررسی نماید.
- در صورتی که در کنار بخیه ها توده و یا محل متورمی احساس کردید بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
- خروج ترشحات چرکین و زرد رنگ از بخیه ها می‌تواند نشانه وجود عفونت باشد.
- در صورتی که ترشحات خارج شده از واژن بد بو و زرد رنگ باشد نیز لازم است به پزشک مراجعه کرده و میزان عفونت احتمالی را بررسی نمایید.
- سرگیجه رنگ پریدگی درد پا و درد زیر دل برخی از مواردی هستند که بعد از زایمان تا مدت زیادی نباید ادامه پیدا کند و در صورت تداوم لازم است که با دقت کافی بررسی شود.
- بی اختیاری دفع ادرار و مدفوعو یا احساس سوزش به همراه آن از موارد علایم غیر عادی به شمار می رود.
- افسردگی بعد از زایمان یکی از معضلات خانم ها می‌باشد اما در صورتی که این امر بیش از میزان کافی به طول انجامید بهتر است با روانکاو و یا روانپزشک مشورت کرده و در صورت نیاز طول درمان مناسبی را به همراه آنان در پی بگیرید.
مراقبت از نوک پستان در حین شیردهی :
به هنگام شیردهی لازم است که نوک پستان شما کاملاً تمیز باشد بنابراین لازم است در طول شبانه روز چندین بار نوک پستان خود را بشویید تا تغذیه نوزاد شما عاری از هرگونه میکروب باشد. شستن لاک پستان به وسیله صابون توصیه نمی شود بنابراین کافی است که پستان های خود را با آب شسته و اجازه دهید تا در معرض هوا خشک شود و از حوله و یا دستمالی استفاده نکنید.
توجه داشته باشید که در بسیاری از مواقع به دلیل وضعیت نا صحیح قرار گرفتن نوزاد و مادر، میزان کافی از نوک پستان در دهان نوزاد قرار نمی گیرد و نوزاد مجبور است که فقط نوک پستان را بمکد. این امر می‌تواند منجر به زخم شدن و حساس شدن نوک پستان شود.
در ادامه ذکر مراقبت های بعد از زایمان لازم به ذکر است ، در صورتی که در دوران شیر دهی به شقاق نوک پستان دچار شدید لازم نیست که از شیر دادن به کودک خود پرهیز نمایید و بهتر است این کار را ادامه دهید و در صورت نیاز و شدت گرفتن زخم خود به پزشک مراجعه کنید.
توجه داشته باشید که شستشوی زیاد پستان ها توسط محلول‌های دارویی می تواند منجر به تشدید آسیب و یا افزایش احتمال آسیب پستان شود.
در برخی از مواقع ممکن است پستان ها فراتر از نیاز نوزاد شیر از خود ترشح نمایند و این امر می‌تواند برای مادران دردناک باشد در این مواقع بهتر است میزانی از شیر را تخلیه نمایید تا پستان مادر سبک‌تر شود و حجم مورد نیاز نوزاد را در خود جای دهد. نگران شیر های دوشیده شده نباشید چرا که می توانید آن را در شیشه ریخته ونوزاد خود را به وسیله آن تغذیه نمایید.
مراقبت های بعد از زایمان – نزدیکی بعد از زایمان :
یکی از مهم ترین مراقبت‌های بعد از زایمان چگونگی نزدیکی است. بعد از زایمان اکثر مادران در واژن و زیر شکم خود بخیه دارند و به دلیل احساس درد ناشی از بخیه های خود تمایلی و انجام نزدیکی ندارند. یکی دیگر از علائمی که باعث می شود که ما در آن به انجام نزدیکی تمایل نشان دهند خونریزی و یا ترشحات احتمالی بعد از زایمان است.
ترمیم بخیه های ناحیه تناسلی ۲۰ روز به طول می انجامد و توصیه می شود که قبل از آن به هیچ وجه نزدیکی نداشته باشید. نا گفته نماند که طبیب بخیه های زیر شکم در عمل سزارین نیز حدود یک ماه طول می کشد اما در حالت سزارین در صورتی که مادر احساس ناراحتی نکند می توان بعد از اعزام ترشحات پس از زایمان به نزدیکی اقدام کرد.
یبوست بعد از زایمان :
از جمله مراقبت های بعد از زایمان ، جلوگیری از یبوست بعد از زایمان می باشد. اغلب مادران بعد از انجام زایمان دچار یبوست می‌گردند اما لازم نیست نگران باشید چرا که به محض شروع فعالیت‌های بدنی و در پیش گرفتن رژیم غذایی مناسب، یبوست شما از بین می‌رود.
بهتر است بعد از زایمان خود به فکر پیشگیری از یبوست باشید و استفاده از مواد غذایی فیبر دار و سبزیجات را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
مراقبت‌های بعد از زایمان طبیعی :
- همان طور که می دانید برای انجام زایمان طبیعی ممکن است بخشی از واژن در ناحیه پرینه بریده شود تا خروج نوزاد به صورت راحت تری انجام بگیرد. بعد از اتمام زایمان، این ناحیه بخیه زده میشود اما به اندازه بخیه های عمل سزارین عمیق نیز و در مدت زمان بسیار کوتاهی ترمیم می شود.
- جالب است بدانید که اگر بتوانید به خوبی از زخم های خود محافظت کنید این بخیه ها بعد از ده روز جوش می خورد و آثار آن به صورت کامل از بدن شما رفع می گردد.
- بعد از انجام زایمان طبیعی به شما توصیه می شود که سعی نمایید روی بخیه ها بنشینید و تا زمان ترمیم زخم روی یک بالش طبی نشست داشته باشید.
- حتی امکان از توالت ایرانی استفاده نموده و پس از انجام ادرار یا مدفوع زخم خود را با آب ولرم شستشو داده و پس از خروج از دستشویی آن را باد ولرم سشوار خشک کنید. در صورت عدم دسترسی به سشوار می توانید یک حوله نرم و تمیز را برای خشک کردن زخم واژن خود استفاده کنید.
- هر روز به مدت کوتاهی را برای نشستن در محلول آب و بتادین اختصاص دهید.
- در صورت کنترل خونریزی سعی کنید روزانه چند ساعتی را بدون لباس زیر سپری کنید تا زخم واژن تان هوا بخورد.
- بر روی زخم واژن تان پماد و یا لوسیون نزنید و سعی کنید حتی الامکان ساعات کمی را در حالت ایستاده سپری کنید.
- سعی کنید نوار بهداشتی مورد استفاده خود را از میان نوار های ساده و غیر مشبک استفاده کنید.
- به هیچ عنوان بعد از زایمان از تامپون استفاده ننمایید.
- توجه داشته باشید که اگر هوا به اندازه کافی به زخم شما نخورد روند ترمیم آن کند میشود ؛ بنابراین از پوشیدن لباس زیر تنگ و نوار بهداشتی برای طولانی مدت خودداری کنید.
- پد بهداشتی خود را هر ۴ ساعت یکبار تعویض کنید.
- برای بازگشت فرم شکم تان به حالت اولیه می توانید از شکم بند استفاده کنید اما توجه داشته باشید که تا خوب شدن بخیه های واژن تان ازشورت‌های گن‌دار استفاده نمایید.
- تغذیه مناسبی را در پیش بگیرید و سعی کنید از سبزیجات به میزان کافی استفاده نمایید تا دچار سوء هاضمه و یبوست نشوید.
- مادرانی که به صورت طبیعی زایمان داشته اند می توانند تا یک روز بعد از زایمان انجام فعالیت های طبیعی و خانه داری بپردازند اما بهتر است که قبل از به دست آمدن بهبودی کامل فعالیت طولانی مدت و سنگین را انجام ندهند.
مراقبت‌های بعد از زایمان سزارین :
- بعد از انجام عمل سزارین ممکن است احساس درد شدیدی داشته باشید در صورتی که این موضوع برای شما آزاردهنده بود آن را با پرستاران و پزشکان بیمارستان در میان بگذارید تا به شما مسکن تاثیر کنند.
- به دلیل تزریق برخی از داروها ممکن است دچار یبوست شوید. بنابراین اگر دچار یبوست شدید آن را به پزشک خود اطلاع دهید تا برای شما داروهای ملین تجویز کند و جدا از زور زدن با وجود پارگی و بخیه خودداری کنید.
- در صورتی که استراحت شما بعد از انجام عمل سزارین طولانی شود عمل بازگشت بدن شما به حالت اول ممکن است طولانی تر ظاهر شود بنابراین بهتر است ساعاتی بعد از زایمان همراه با تجویز پزشک تان به راه رفتن اقدام نمایید. این کار ممکن است برای شما دردناک و سخت باشد اما بدانید که تجهیزات پزشک در این حالت می تواند به شما کمک کننده باشد و برای تسریع بهبودی شما کمک کند.
- ظرف چند ساعت بعد از انجام عمل سزارین اقدام به خوردن غذا کنید. ساعات اولیه زایمان خود را با خوردن غذاهای مغذی و مقوی شروع کنید.
- لازم است که فعالیت بدنی خود را کمی محدود تر از قبل کنید و از محل بخیه ها مراقبت نمایید.
- درد شدید در ناحیه بخیه باید ظرف ۴۸ ساعت بعد از زایمان تا حد بسیار زیادی فروکش کند اگر این درد تا روزهای بعد همچنان شریف باقی ماند بهتر است به پزشک خود مراجعه نمایید.
- بعد از هر بار استحمام محل بخیه های خود را با سشوار خشک نمایید.
مراقبت بعد از زایمان طبیعی در بیمارستان :
- بررسی علائم حیاتی از جمله نسبت فشار خون تنفس و غیره از جمله مواردی است که در ساعات ابتدایی زایمان توسط پزشکان بررسی میشود. تنفس و نبض مادران هر ۱۵ دقیقه یک بار اندازه گیری شده و درجه حرارت بدن وی مدام سنجیده می شود.
- قسمت فوقانی رحم توسط ماما ماساژ داده میشود تا از خروج جفت به صورت کامل اطمینان حاصل شود زن قسمت بالایی رحم کمی جمع شود.
- برای جلوگیری از خونریزی شدید بهتر است مادر در همان دقایق ابتدایی به نوزاد شیر بدهد و میزان کافی ادرار کند.
- بعد از زایمان طبیعی ماما و یا پزشک معالج دیواره های واژن و رحم را بررسی می کند تا از عدم پارگی مطمئن شود و از عادی بودن میزان خونریزی اطمینان حاصل نماید.
مراقبت های بعد از زایمان از نوزاد :
همان طور که همه ما می دانیم که نوزاد بعد از تولد خود باید گریه کند عدم انجام این کار توسط نوزاد به منزله مسدود بودن مجاری تنفسی است.
تماس پوست به پوست مادر و نوزاد می تواند باعث آرامش هر دوی آنها به خصوص نوزاد شود این تماس به نوزاد احساس امنیت فراوانی می دهد.
شیر دادن به نوزاد بعد از زایمان ، در زایمان طبیعی خطر خونریزی شدید را کاهش داده و تاثیرات مثبت فراوانی را بر روی نوزاد دارد. ترشحات اولیه پستان بعد از زایمان آغوز نام دارد که بهترین غذا برای نوزادان تازه متولد شده است.
تزریق واکسن و انجام آزمایش های غربالگری سلامت نوزادان مهمترین بخش مراقبت های پس از زایمان از نوزاد به شمار می‌آید توجه داشته باشید که در صورت وجود بیماری های احتمالی در نوزاد اگر در همان روزهای اولیه و ماه های اول تشخیص داده شود احتمال درمان و بهبودی چند برابر خواهد شد.
غربالگری نوزاد از لحاظ بینایی شنوایی هوشیاری و بررسی ویتامین های بدن وی انجام میشود و در صورت بروز هرگونه اختلال نوزاد برای انجام درمان تکمیلی به مراجع مراکز ارجاع داده می شود.
جمع بندی :
انجام مراقبت های بعد از زایمان می‌تواند این عمل سخت را برای مادران تا حد بسیار زیادی آسان تر نماید و وی را برای انجام وظایف شیرین مادری آماده کند. توجه داشته باشید که حفظ روحیه مادران یکی از مهم ترین موارد مراقبت بعد از زایمان به شمار می‌آید و وظیفه آن برعهده اطرافیان و به خصوص همسر واقعی است چرا که افسردگی بعد از زایمان یکی از شایع ترین اختلالات این دوره می باشد.
