سونوگرافی اولتراسوند یک نوع تصویربرداری پزشکی تشخیصی می باشد که در آن از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تشخیص بیمارهای مختلف مانند تومورها، توده ها، سنگ صفرا و کلیه، لخته های خون، سرطان و همچنین بررسی سلامت جنین استفاده می شود. سونوگرافی اولتراسوند که با نام سونوگرام نیز شناخته می شود با نمایش تصاویر مختلف از بدن باعث می شود تا متخصصین رادیولوژی جزییات بافت های نرم درون بدن را با روش غیرتهاجمی مشاهده نمایند.
یکی از مهم ترین مزایای سونوگرافی اولتراسوند ایمن بودن آن می باشد، زیرا برخلاف اشعه ایکس که دارای خطراتی برای افراد می باشد، این نوع سونو هیچ آسیبی برای افراد به دنبال نخواهد داشت و می توان گفت یکی از مهم ترین و پرکاربردترین دستگاهها در حیطه ی تشخیص پزشکی محسوب می شود. همچنین در طی سالیان اخیر پیشرفت علم و تکنولوژی باعث شده تا دستگاههای جدید با دقت بالا برای بررسی وضعیت جنین طراحی شوند. این دستگاهها در بررسی سلامت و میزان رشد جنین و همچنین سلامت مادران باردار نقش مهمی را ایفا می کنند. متخصصین رادیولوژی مسائل مربوط به جنین و رحم مادر را با استفاده از دستگاهی به نام دستگاه اولتراسوند مشاهده و بررسی می نمایند.
معمولاً سونوگرافی اولتراسوند توسط متخصص رادیولوژی و سونوگرافی انجام می شود و بعد از انجام سونوگرافی، گزارش سونو برای پزشک ارسال می شود. در ادامه با ما همراه باشید تا با دستگاه اولتراسوند بیشتر آشنا شده و به معرفی این دستگاه و کاربردهایی که در علم پزشکی، درمان و تشخیص دارد بپردازیم.
اولتراسوند چیست؟
اولتراسوند تابش و انعکاس امواج صوتی در بافت های نرم می باشد که باعث لرزش و گرمای عمقی در بافت های نرم بدن انسان می شود. از این دستگاه سونوگرافی برای تشخیص بیماری های مختلف، توده ها و سرطان ها استفاده می شود. علاوه بر جنبه تشخیصی دستگاه در علم پزشکی نیز، به دلیل کاربرد درمانی آن نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
اثر درمانی اولتراسوند نیز اغلب ناشی از افزایش دما در بافت های آسیب دیده ای می باشد که نیاز به درمان دارند. اثرات درمان آن به حدی قابل ملاحظه و چشمگیر است که در کلینیک های فیزیوتراپی جنبه درمانی داشته و برای درمان درد و التهاب بافت های نرم بیماران از آن استفاده می شود. امروزه سونوگرافی اولتراسوند حتی برای بانوان و مادران باردار نیز خالی از لطف نیست. بانوانی که نیاز به سونوگرافی های رحم، تخمدان، لگن و ضمائم آن را دارند و یا مادران بارداری که نیاز به سونوگرافی جهت بررسی وضعیت و سلامت جنین را دارند می توانند از این سونوگرافی بهره کافی را داشته باشند.
کاربردهای دستگاه اولتراسوند را می توان به صورت خلاصه به صورت زیر بیان کرد:
- معاینه لگن و شکم و تشخیص بیماری های لگن و شکم.
- معاینه قلبی و تشخیص بیماری های قلب.
- معاینات قبل از زایمان، جهت بررسی سلامت زنان.
- معاینات سلامت زنان اعم از سلامت رحم، شکم، لگن، تخمدان و…
- معاینات اورولوژی.
- معاینات عروق مغزی، جهت بررسی سلامت مغز و اعصاب.
- معاینه پستان، جهت بررسی سرطان پستان و یا بیماری های پستان.
- بررسی بافت های نرم، جهت تشخیص بیماری و یا سرطان در بافت های نرم.
- معاینات و بررسی سلامت کودکانی که مشکوک به توده سرطانی و یا دچار عارضه و یا بیماری می باشند.
- سونوگرافی و بررسی های قبل از عمل جراحی در افراد مختلف.
نحوه انجام سونوگرافی اولتراسوند
متخصص رادیولوژی ابتدا مقداری ژل مخصوص بر روی ناحیه مورد نظر می ریزد و با استفاده از وسیله ای به نام پروب که به دستگاه سونو وصل است قسمت های ناحیه موردنظر را مشاهده و بررسی می نماید. در طی سونوگرافی اولتراسوند امواج صوتی تولیدی توسط بافت های داخلی منعکس می شوند و در نهایت در قالب تصاویر دقیق زنده برای متخصص رادیولوژی بر روی صفحه نمایش قابل مشاهده می باشد. این تصاویر می تواند به رادیولوژیست در بررسی و تشخیص نهایی کمک شایانی نماید. در نهایت متخصص رادیولوژی حاصل مشاهدات و بررسی اندام های تحت سونو را در قالب یک گزارش کلی چاپ کرده و به بیمار تحویل می دهد تا بیمار با تحویل گزارش مربوطه به پزشک خود مراحل تشخیص و درمان خود را طی نماید.
اولتراسوند در بارداری
کاربردهای دستگاه سونوگرافی اولتراسوند در بارداری به شرح زیر می باشد:
بررسی و تایید بارداری
یکی از مهم ترین کاربردهای دستگاه اولتراسوند در تشخیص حاملگی می باشد. این دستگاه می تواند ساک حاملگی تشکیل شده در رحم مادر را تشخیص داده و با دقت زیادی احتمال باردار بودن مادر را نشان دهد. چرا که در هفته های اول بارداری ممکن است پزشک به دلیل کوچک بودن جنین، با معاینه نتواند باردار بودن مادر را تایید کند.
بررسی ضربان قلب و حرکات جنین
یکی دیگر از کاربردهای دستگاه سونوگرافی اولتراسوند بررسی ضربان قلب و حرکات جنین می باشد. تقریباً بعد از هفته 6 حاملگی به راحتی می توان ضربان قلب جنین و حرکات او را بررسی نمود و یا حتی می توان وزن جنین را نیز به صورت تقریبی اعلام نمود.
تخمین تاریخ زایمان
یکی دیگر از کاربردهای مهم دستگاه اولتراسوند این است که زمان زایمان مادر را می توان به او اطلاع داد تا مادر بتواند آمادگی لازم را برای تاریخ زایمان خود داشته باشد. معمولاً تعیین زمان دقیق برای زایمان با این دستگاه در سه ماهه سوم بارداری انجام می پذیرد.
بررسی چند قلویی
در گذشته که دستگاه های سونوگرافی وجود نداشت پزشکان طب سنتی با استفاده از بررسی نبض مادر می توانستند چند قلویی جنین ها را تشخیص دهند. اما امروزه با وجود دستگاههای مدرنی همانند دستگاه اولتراسوند در علم پزشکی، به راحتی می توان چند قلو بودن جنین را تشخیص داد. سه ماهه دوم بارداری بهترین زمان برای تشخیص تعیین جنسیت و تعداد فرزندان داخل رحم مادر با استفاده از اولتراسوند می باشد.
تشخیص نقایص مادرزادی
از دیگر کاربردهای سونوگرافی اولتراسوند بررسی و تشخیص نقایص مادرزادی جنین داخل رحم مادر می باشد. با استفاده از این دستگاه و طی سونوگرافی آنومالی در صورت وجود نقص در جنین، نقص به مادر و پزشک او اطلاع داده می شود.
جایگاه دستگاه اولتراسوند در پزشکی
کاربرد سونوگرافی اولتراسوند فقط برای بررسی وضعیت جنین نمی باشد بلکه برای تشخیص انواع بیماری ها کاربرد دارد. تشخیص بیماری های قلبی، عروق خونی، کبد، کلیه ها، پانکراس، طحال، کیسه صفرا،تیروئید و بیضه ها با این دستگاه انجام می شود. علاوه بر این ها یکی از کاربردهای مهم این دستگاه در درمان و بهبود درد ها نیز می باشد. این دستگاه کاربردی با استفاده از امواج فراصوت به جریان خون ناحیه موضعی کمک می کند تا تورم و التهاب آن ناحیه کاهش یابد. همچنین برای تقویت بهبود شکستگی های استخوان نیز از اولتراسوند استفاده می شود.
کاربردهای مهم آن در پزشکی
جدای از سونوگرافی اولتراسوند، به طور خلاصه کاربرد این دستگاه به شرح زیر است:
- بهبودی و تحریک سلول های متابولیسم : گرمای حاصل از اولتراسوند باعث بهبودی جریان خون در داخل سلول های بافت نرم سیستم متابولیسم می شود.
- درمان محل زخم ها : ارتعاش یا لرزش کم با استفاده از دستگاه اولتراسوند در داخل سلول های بافت نرم باعث بهبودی و حتی مسدود شدن بافت اسکار نیز می شود.
- کاهش درد : استفاده از گرمای حاصل از دستگاه اولتراسوند در کاهش دردهای حاصل از اسپاسم عضلانی و گرفتگی عضلات بسیار موثر است.
- درمان اسپاسم عضلات : علاوه بر کاهش دردها می توان از دستگاه اولتراسوند برای مشکلات اسپاسم عضلات و آسیب ناشی از تنش را به نحو چشمگیری کاهش داد.
- کاهش تورم موضعی و التهاب : به دلیل گرمای حاصل از اولتراسوند از آن برای بهبود، کاهش تورم و التیام التهاب برخی از بافت ها استفاده می شود. امواج دستگاه بر روی پوست و بافت نواحی التهاب تاثیر مثبتی دارد.
- بهبود شکستی استخوان : امواج حاصل از اولتراسوندتراپی و گرمای حاصل از آن تاثیر چشمگیری در شکستگی استخوان ها دارد.
- درمان آرتروز : برای بیماران آرتروز گرمای اولتراسوندتراپی به همراه لرزش، باعث می شود بر بافت های درگیرآرتروز تاثیرگذار باشد.
- درمان درد و کشیدگی گردن : امواج حاصل از اولتراسوندتراپی باعث درمان و بهبود کشیدگی گردن در بیمارانی می شود که حتی ممکن است برای آنان به صورت بیماری دردآور و التهاب مزمن بروز نماید.
- درمان و بهبود سرطان : یکی از موارد پرکاربرد اولتراسوند درمان سرطان و تومورهای داخلی بدن می باشد. امواج و گرمای حاصل از آن تاثیر مثبتی بر روی سلول های سرطانی که در داخل بدن رشدکرده اند دارد.
- از بین بردن باکتری : در برخی از بیمارانی که در بدنشان باکتری ها باعث بروز بیماری می شود، با حرارت و گرمای دستگاه اولتراسوند ، باکتری ها را از بین برده و منجر به بازگشت سلامت فرد می شود.
کلام آخر
اکثر متخصصین سونوگرافی و کارشناسان، سونوگرافی اولتراسوند را یک آزمایش ایمن و بی خطر تلقی می کنند. با توجه به کاربردهای مهم این دستگاه در علم پزشکی، سونوگرافی و جنبه درمانی آن، می توان این دستگاه را یکی از مهم ترین دستگاههای پزشکی در دنیا نام برد.
نکته قابل توجه این است که آزمایش ها توسط اولتراسوند غیرتهاجمی و بدون درد می باشد. از آنجایی که مهارت و دقت متخصص رادیولوژی در نتایج حاصل از سونوگرافی تاثیر بسزایی دارد، می بایست برای این کار نزد یک متخصص رادیولوژی مجرب بروید. چرا که براساس نتایج سونوگرافی، پزشک شما می تواند بیماری شما را تشخیص داده و نسبت به روند درمان شما اقدامات لازم را انجام دهد.
