علم پزشکی امروزه با سرعت بسیار زیاد در حال پیشرفت است و هرگونه تعلل منجر به عقب افتادن از روند سرعت پیشرفت این دانش عظیم می شود؛ بنابراین پزشکان و کادر درمانی همواره در همایش‌های دانش افزایی و کلاس های ارتقاء شرکت می‌نمایند تا علم و دانش خود را متناسب با نیاز روز بشر پیش ببرند. یکی از مباحث روز و پر کاربرد برای مردم استفاده از سلول بنیادی جهت درمان بسیاری از بیماری ها است که امروزه توسط پزشکان و کادر درمان به صورت تخصصی دنبال می‌شود. در صورتی که مایلید از دانش سلول بنیادی و این علم بی بدیل بیشتر بدانید می‌توانید این مطلب را تا انتها همراه ما دنبال کنید.
سلول بنیادی چیست ؟
سلول بنیادی یک نوع از سلول های موجود در بدن است و اکثر توانایی های موجود در سایر سلول‌ها را در خود دارد. این سلول می تواند به سلول‌های دیگر بدن تبدیل شود و قابلیت نوسازی و ترمیم را نیز دارد. این ویژگی در آن باعث می شود که بتوان از این سلول در بازسازی و ترمیم کردن انواع بافت فرسوده و آسیب دیده بدن استفاده نمود و آن را برای درمان انواع جراحات به کار گرفت. سلول بنیادی را به برخی از بافت های بدن پیوند می‌زنند؛ با انجام این کار از آسیب سایر سلول ها جلوگیری نموده و به ترمیم برخی از بافت ها کمک می‌کنند.
سلول بنیادی یکی از جذاب ترین مباحث روز علم پزشکی به شمار می آید و دانشمندان بسیاری در علوم زیست شناسی و درمانی به دنبال کشف استفاده های دیگری از این سلول ها هستند. این سلول به دلیل داشتن ویژگی هایی که دارد به برطرف کردن قسمت های آسیب دیده بدن کمک می کند و شما با کمک آن می توانید سلامتی خود را در مواجهه با بسیاری از بیماری ها به صورت کامل به دست بیاورید.
همان‌طور که می‌دانید همه سلول های بدن از واحد های یکسانی تشکیل شده‌اند که این واحدها ژنوم نام دارند؛ تمامی فرایند های تقسیم سلولی به صورت هدفمند انجام می‌شود و دستور آن به نوعی از سایر اندام ها و مغز صادر می‌شود. این کار با یک هماهنگی بی‌نظیر در تمامی اندام های بدن پیش می‌رود. یک گروه سلول در بدن وجود دارند که به آنها سلول بنیادی می گویند این سلول ها فعالیت خاصی را در بدن در پیش نمی گیرند چرا که می توانند به انواع و اقسام سایر سلول های بدن مبدل شوند و چگونگی این امر منوط به نیاز بدن است.
به بیان ساده‌تر می‌توانیم بگوییم که هرگاه بدن به هر نوع از سلول های مورد نظرش احتیاج داشته باشد این سلول ها می توانند به آن تبدیل شوند و نیاز بدن را در آن باره برطرف سازند.
سلول بنیادی یک سلول غیر قابل تمایز می باشد که قادر است نیازهای اساسی بدن را از جمله ترمیم بافت های آسیب دیده بر عهده بگیرد. این سلول ها می‌توانند به صورت متوالی تقسیم شوند و آن را به سلول های جدید مبدل سازند. این سلول ها پس از تقسیم به سلول های مختلف و تخصصی تکامل پیدا می کنند و از سایر سلول ها متفاوت ظاهر می شوند.
سال های پیش کاربرد سلول های بنیادی بی‌نظیر و کارآمد توسط دانشمندان کشف شد و امروزه پزشکان و درمانگران از سلول های بنیادی برای درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می‌کنند. با وجود این پیشرفت می توان گفت در آینده بیماری های بسیاری قابل درمان هستند.
سلول بنیادی از چه منابعی تولید می‌شود :
امروزه دانشمندان پی برده‌اند که سلول‌های بنیادی از دو منبع اصلی حاصل می گردند. بافت‌های بالغ بدن و سلول‌های جنینی منابع تولید این سلول ها می باشند.
ناگفته نماند که برخی از این سلول ها وجود دارند که به سلول های بنیادی پرتوان القایی معروف هستند و می‌توانند مستقیماً از سلول‌های سوماتیک به وجود بیایند.
انواع سلول‌های بنیادی :
در ادامه این مقاله سلول های بنیادی مختلف را مرور کرده و ویژگی های آن را بیان می کنیم پس در ادامه با ما همراه باشید :
سلول بنیادی بالغ :
جالب است بدانید که بدن هر فرد در تمام مدت زندگی وی سلول های بنیادی مشخص و معینی دارد و این سلول ها بدون دخالت فرد و هیچ پزشکی می توانند وارد عمل شوند و به ترمیم بافت ها کمک کنند. این سلول‌ها به سلول بافت اختصاصی و یا سلول بنیادی بالغ معروف هستند.
سلول های بالغ یا سوماتیک گروهی از سلول بوده که از بدو تولد و حتی در دوران جنینی در بدن وجود دارند. سلول های جنینی کمی تخصصی‌تر و حساس‌تر عمل می کنند و در این حالت باقی می مانند تا یک فرد در اثر آسیب پوستی، عضله و یا بافتی به آن احتیاج پیدا کند و آن سلول وارد عمل شود.
همان‌طور که قبلاً شنیده اید بدن انسان روزانه در حال نوسازی بافت ها می‌باشد و مدام انواع و اقسام بافت های عضلانی پوستی و استخوانی خود را تجدید می کند. مغز استخوان و روده جزء اندام‌هایی هستند که بیشترین تعمیر و نوسازی را دارند. سلول های بنیادی بالغ می‌توانند سال ها دست نخورده باقی بمانند تا زمانی که بدن برای ترمیم بافت های خود به آن نیاز پیدا کند؛ بنابراین این سلول‌ها برای بازسازی روزانه بافت ها استفاده نمی شوند.
این سلول ها می توانند تقسیم سلولی را به صورت نامحدود انجام دهند و این امر می تواند ترمیم هر بافتی را به وجه پرسرعت پیش ببرد. همچنین این سلول ها توانایی تبدیل به سلول های بسیاری را دارند اما نمی توانند به همه سلول ها به بدن تبدیل شوند.
سلول بنیادی جنینی :
در مرحله اول بارداری بعد از بارور شدن تخمک توسط اسپرم و تشکیل جنین، سلول هایی به صورت پلاستوسیست تشکیل می شوند که حاوی مقدار زیادی سلول بنیادی است. این سلول ها بعد از چند روز در رحم جای‌گیری می کنند و به دیواره رحم اتصال می یابند.
هرگاه گفته شود دانشمندان سلول بنیادی را از جنین گرفته‌اند در واقع آن را از جنین‌های اضافی حاصل از لقاح مصنوعی حاصل کرده اند. در آزمایشگاه های لقاح مصنوعی معمولاً پزشکان چند عدد تخمک را در لوله های آزمایش بارور نموده و پس از اطمینان از زنده ماندن آن یک یا چند عدد از آنها را در رحم جایگذاری می کنند.
همزمان با بارور شدن تخمک توسط اسپرم این سلول یک سلول واحد به نام زیگوت را تشکیل داده که با سلول تخم ترکیب می شود سپس زیگوت شروع به تقسیم کرده و تقسیم سلول‌های آن جنین حاصل می شود.
در صورتی که این سلول ها به درستی تحریک شوند می توانند به انواع سلول‌های خونی، پوستی و غیره مبدل شوند. تقسیم سلول ها تا مرحله قبل از بارداری ادامه می یابد و نسبت به سلول های بنیادی بالغ تنوع بیشتری دارد؛ همچنین می تواند به سلول‌های بیشتری تبدیل شود.
سلول‌های جنینی قادر هستند تا سلول‌های مورد نیاز برای رشد و تکامل یک نوزاد را در خود ذخیره نمایند و از این رو به سلول‌های پرتوان معروف هستند.
سلول بنیادی مزانشیمی :
سلول بنیادی مزانشیمی از بافت های همبند که احاطه گر اندام های بدن هستند به وجود آمده است. در گذشته از این سلول برای ترمیم غضروف و استخوان استفاده می کردند و کاربرد بسیار گسترده در ناهنجاری های اندام های مذکور داشتند اما امروز استفاده آن به موارد دیگر نیز ارتقا یافته است.
سلول پرتوان بنیادی القایی :
سلول پرتوان بنیادی القایی رفتار بسیار مشابهی نسبت به سلول های جنینی دارند و می‌توانند به طیف وسیعی از سلول ها تبدیل گردیده و در روش‌های درمانی متعددی مفید واقع شوند.
سلول بنیادی به زبان ساده :
سلول بنیادی به زبان ساده یک سلول کامل است که با توانایی تقسیم می تواند بافت های آسیب دیده را ترمیم کند. یکی از ویژگی های مهم این سلول توانایی تبدیل به انواع و اقسام سلول های اصلی بدن است.
کاربرد سلول بنیادی در پزشکی :
این سلول ها می توانند بسیاری از بیماری‌ها را درمان نمایند و به کمک بسیاری از بیماران جهان بشتابند ما در این قسمت برخی از خواص و ویژگی های این سلول ها را با یکدیگر بررسی می کنیم.
کمک به درمان بیماران قلبی :
در سال ۲۰۱۳ برخی از محققان بیمارستان ماساچوست توانستند از سلول‌های بنیادی که قبل از آن را بر روی موش های آزمایشگاهی تست نموده بودند رگ های خونی برخی از بیماران را درمان نمایند. جالب است بدانید که بعد از آزمایش و اتمام عمل، نتیجه کیفیت رگ های حاصل از این سلول ها با رگ های مجاور کاملا یکسان بود.
درمان بیماری‌های مغزی :
پزشکان امیدوار هستند که در آینده نزدیک بتوانند از سلول های بنیادی برای ترمیم سلول های مغزی جهت درمان بیماری هایی همانند پارکینسون و آلزایمر استفاده نمایند.
توسط این سلول های بنیادی امکان تامین و ساخت مجدد این بافت ها وجود دارد و با این اوصاف بیماران مبتلا به آسیب های سلولی مغزی می توانند به حالت اولیه خود برگردند. اگر امکان استفاده از این سلول ها بدین شکل فراهم شود، نعمت بسیار بزرگی برای این بیماران به شمار می‌آید.
درمان نقص بافت :
علاوه بر موارد گفته شده در قسمت فوق دانشمندان امیدوارند تا در آینده نزدیک بتوانند سلول های بنیادی را به افرادی که دارای بیماری قلبی هستند پیوند زده و بافت های آسیب دیده آن را جبران نمایند.
سلول‌های بنیادی از کجا گرفته می‌شود :
این سلول ها در داخل بدن انسان وجود دارد اما به صورت خاص و کم رویت می شود. این سلول ها در بسیاری از بافت های بدن دیده می شود که پزشکان با پرورش و استفاده بهینه از آن می توانند آن را تکثیر نموده و به بازسازی بافت موردنظرشان بپردازند.
سلول بنیادی رویان :
مرکز پژوهشکده رویان یکی از مراکز معتبر و معروف است که در حوزه شناخت و استفاده درمانی از سلول بنیادی فعالیت می کند. این پژوهشگاه توانسته است از سلول های بنیادی خون بند ناف نوزاد، برای درمان ناباروری و درمان بسیاری از بیماری ها استفاده نماید.
البته لازم به ذکر است که افراد می توانند سلول های بنیادی موجود در خون بند ناف نوزاد را پس از زایمان در بانک سلول های بنیادی رویان ، نگهداری کنند تا در زمان لازم از آن ها استفاده نمایند.
جمع بندی :
سلول بنیادی یک مبحث نوظهور در علم پزشکی به شمار می رود و سالیان چندانی نیست که پزشکان و محققان بر روی آن فعالیت می‌نمایند. با ایجاد فرصت برای محققان می‌توان به فضای بیکران استفاده از این نعمت خدادادی پی برد و درمان بسیاری از بیماری های لاعلاج که تا امروز منجر به فوت بسیاری از انسان ها گردیده است را پیدا نمود.
