دوران بارداری از مهم‌ترین دوره‌های زندگی هر خانمی است. با بروز هر مسئله‌ای سلامت جانی مادر و جنین به خطر می‌افتد. از شایع‌ترین مشکلات در دوران بارداری می‌توان به کم خونی در بارداری اشاره کرد. عوامل زیادی هستند که در به‌وجودآمدن این مشکل نقش دارند. در ادامه به بررسی علل به وجود آمدن این مشکل مهم و راهکارهای درمان آن می‌پردازیم.
کم‌خونی در بارداری چیست؟
به طور طبیعی فرایند اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن بر عهده گلبول‌های قرمز خون است. بدن در اثر دریافت موادی چون آهن، گلبول قرمز تولید می‌کند. در دوران بارداری بدن باید خون بیشتری تولید کند تا علاوه بر اکسیژن مادر، اکسیژن جنین را نیز تأمین کند. اگر مقدار دریافتی آهن و مواد مغذی در دوران بارداری کم باشد، بدن نمی‌تواند مقدار گلبول‌های قرمز لازم برای افزایش مقدار خون را تولید کند، در نتیجه کم خونی رخ می‌دهد.
در اثر برخی از دلایل زنان دچار کم خونی در بارداری می‌شوند؛ البته کمی کم خونی در دوران بارداری طبیعی است، در پی بروز این مشکل عوارضی چون خستگی و احساس ضعف رخ می‌دهد. اما اگر مقدار آن از حد نرمال بالاتر رود و درمان نشود ممکن است عوارض جبران ناپذیری مانند سقط جنین داشته باشد.
علائم کم‌خونی
با بروز مشکل کم خونی در بارداری بدن زنان دچار علائم مختلفی می‌شود. در هر بدن، بسته به مقاومت بدن امکان بروز این علائم وجود دارد. در برخی ممکن است فقط یکی از علائم ظاهر شود و در بعضی از زنان دیگر نیز امکان بروز هم‌زمان چند علائم وجود دارد. در برخی از افراد نیز هیچ‌گونه علائمی رخ نمی‌دهد. به همین دلیل برای تشخیص کم خونی صرفاً نمی‌توان به این علائم اکتفا کرد و به همین منظور باید از آزمایش برای تشخیص کم خونی استفاده کرد. بهتر است قبل از اقدام به بارداری آزمایش کم خونی را انجام دهید. علائم کم خونی عبارت‌اند از
- پریدن رنگ پوست، ناخن و لب
کم خونی موجب این می‌شود که قسمت‌های مختلف بدن مانند پوست و ناخن و لب رنگ طبیعی خود را از دست بدهد و به زردی مایل شود.
- احساس خستگی و ضعف در بدن
اگر دچار کم خونی باشید در طول روز حتی بدون انجام هیچ‌گونه فعالیتی احساس ضعف و ناتوانی می‌کنید. علت این اتفاق این است که اکسیژن‌رسانی به ماهیچه‌ها کم شده است. این اتفاق حتی پس از بیدارشدن از خواب هم می‌افتد.
- احساس سرگیجه
از دیگر علائم کم خونی سرگیجه است. علت وجود این مشکل این است که با کاهش دریافت اکسیژن رگ‌های مغز متورم می‌شود، کاهش فشارخون رخ می‌دهد و در نتیجه دچار سرگیجه می‌شوید.
- احساس نفس‌تنگی
در زمان سلامت بدن با دریافت اکسیژن کافی تمامی اعضای حیاتی بدن مانند قلب و ماهیچه‌ها کار خود را به‌درستی انجام می‌دهند. اما با بروز مشکل کم خونی و کمبود اکسیژن تلاش ریه‌ها برای واردکردن اکسیژن به بدن بیشتر می‌شود و همین امر سبب احساس تنگی نفس می‌شود.
- احساس تپش قلب
وقتی اکسیژن در خون به‌اندازه باشد قلب روال عادی و منظم خود را طی می‌کند. اما اگر اکسیژن خون کم شود، قلب تلاش خود را برای دریافت اکسیژن بیشتر می‌کند در نتیجه ضربان قلب از ریتم عادی خود خارج شده و دچار تپش قلب می‌شوید. تپش قلب مداوم برای سلامتی ضرر دارد. علاوه‌برآن به قسمت‌های مختلف بدن نیز آسیب می‌زند.
- احساس آشفتگی ذهن و کم‌شدن تمرکز
اکسیژن ناکافی سبب می‌شود که انرژی افت کند و در نتیجه حواس‌پرتی و عدم تمرکز بر روی انجام کارهای ساده می‌شود.
- احساس سردشدن دست‌ها و پاها
زنانی که به کم خونی در دوران بارداری مبتلا هستند، معمولاً دست و پاهای سرد حتی در فصول گرم سال دارند. علت این اتفاق این است که خون‌رسانی در اندام‌ها به‌خوبی اتفاق نمی‌افتد در نتیجه از گرم‌شدن دست‌وپا جلوگیری می‌کند.
- میل به خوردن مواد غیرمعمولی
اگر دچار کم خونی دوران بارداری باشید، ممکن است میل شدیدی به خوردن موادی مانند یخ و یا گچ داشته باشید که اصلاً معمولی نیست. به این اتفاق به‌اصطلاح سندرم پیکا می‌گویند.
علت به‌وجود آمدن کم خونی
به‌طورکلی کم خونی در بارداری به سه علت ممکن است اتفاق بیفتد که با انجام آزمایش می‌توانید علت آن را مشخص کنید. این سه علت شامل گزینه‌های زیر است.
کم خونی به علت کمبود آهن
برای تولید گلبول قرمز به آهن نیاز است. وقتی دچار فقر آهن می‌شوید که غذاهای منبع آهن نخورده باشید یا با رفتارهای بدغذایی مانع از جذب آهن غذا شده باشید. علت دیگر این اتفاق می‌تواند از دست‌دادن خون زیاد باشد. عوارضی که فقط در این نوع از کم خونی رخ می‌دهد عبارت است از
- میل به خوردن موادی مانند خاک، رنگ و … که به آن پیکا می‌گویند.
- داشتن همیشگی دست‌وپای سرد
- داشتن ناخن‌های رنگ‌پریده و شکننده
کم خونی به علت کمبود ویتامین
همان‌طور که گفتیم کم خونی زمانی رخ می‌دهد که بدن نتواند گلبول قرمز تولید کند. یکی از علل تولیدنکردن گلبول قرمز به علت کمبود ویتامینی به نام B12 است. به این نوع کم خونی در اصطلاح پرنیشیوز نیز می‌گویند. علت اتفاق‌افتادن این کم خونی نیز یک نوع وضعیت خود ایمنی در بدن است که سیستم‌های دفاعی بدن به‌اشتباه به پروتئین‌هایی که ویتامین B12 را جذب می‌کند حمله می‌کند و سبب کاهش این ویتامین می‌شود. نشانه‌های این کم خونی عبارت است از
- بزرگ شدن اندام کبد
- ناتوانی در هماهنگی عضلات
- احساس ضعف در عضلات
- مشکلات گوارشی مانند حالت‌تهوع و نفخ معده
- احساس گیج بودن
- حواس‌پرتی
- افسردگی
کم خونی به علت کمبود فولات
به ویتامین‌هایی که در برگ سبز سبزیجات موجود است، فولات می‌گویند. یکی از موارد مورد نیاز تولید گلبول قرمز فولات است. اما در دوران بارداری خانم‌ها به علت رژیم غذایی یا تغییر ذائقه نمی‌توانند فولات جذب کنند به همین دلیل دچار کم خونی در بارداری می‌شوند. برای درمان این کم خونی پزشکان از مکمل‌های اسیدفولیک استفاده می‌کنند. از نشانه‌های این نوع از کم خونی می‌توان به نکات زیر اشاره کرد.
- خستگی
- افسردگی
- رنگ‌پریدگی
- به‌هم‌ریختن معده
- گزگز پا
شرایط انجام آزمایش کم خونی
پزشکان برای تشخیص کم خونی در بارداری و تشخیص نوع این کم خونی، از آزمایش خون استفاده می‌کنند. آزمایش خون اصلی‌ترین و سریع‌ترین راه تشخیص کم خونی است. در هر آزمایش کم خونی از دو جنبه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- آزمایش هموگلوبین
به پروتئین‌های مفید در گلوبول‌های قرمز که اکسیژن را به سمت بافت های شش حرکت می‌دهند، هموگلوبین گفته می‌شود. در هر آزمایش کم خونی اولین موردی که بررسی می‌شود هموگلوبین است.
- آزمایش هماتوکریت
نوع دیگری از آزمایش است که درصد سلول‌های قرمز خون را اندازه می‌گیرد و به آن هاتوکریت می‌گویند. اگر میزان این دو نمونه از مقدار طبیعی کم‌تر باشد، پزشکان برای تشخیص نوع کم خونی به بررسی ابعاد دیگر خون شما می‌پردازند. انجام آزمایش کم‌خونی در سه ماهه دوم و سوم بارداری بسیار نیاز است. البته همان‌طور که قبلا گفتیم بهتر است قبل از بارداری نیز به آزمایش کم خونی بپردازید.
کم خونی و مشکلاتش در بارداری
اگر دچار کم خونی در بارداری شده باشید و به فکر درمان آن نباشید، ممکن است پیامدهای ناگواری برای مادر و نوزاد داشته باشد. از جمله عوارض کم خونی در بارداری موارد زیر است.
- زمان زایمان شما را به جلو اندازد و دچار زایمان زودرس شوید.
- نوزادی با وزن کم متولد شود.
- امکان انتقال خون به جنین در صورتی که خون زیادی از دست دهید به وجود آید.
- رشد نوزاد به تاخیر بیفتد.
- نوزاد دچار کم خونی شود.
- سقط جنین
- تولد نوزاد با علائم حیاتی پایین و مرگ نوزاد
- افسردگی بعد از زایمان برای مادر
- مرگ مادر در اثر خون‌ریزی زیاد
درمان سریع کم خونی
در ابتدای بارداری و با انجام آزمایش و با بررسی هموگلوبین و هماتوکریت خون، میزان کم خونی شما مشخص می‌شود.
- پزشکان در این دوره با استفاده از مکمل‌های خوراکی آهن و فولیک اسید سعی در کنترل این بیماری می‌کنند. این دو قرص بهترین قرص دوران بارداری هستند. در هنگام مصرف این مکمل‌ها می‌توانید از آب پرتقال استفاده کنید. آب پرتقال منبع ویتامین C است که به جذب بیشتر و بهتر آهن کمک می‌کند. پس از یک دوره مصرف معمولا این مشکل کنترل می‌شود. درغیراین‌صورت باید مجدد درمان را از سر بگیرید.
- علاوه بر این از مکمل‌های B12 برای شما تجویز می‌کند.
- روش دیگری که برای درمان کم خونی در بارداری وجود دارد، استفاده از مواد غذایی منبع آهن است. موادی مانند گوشت، تخم‌مرغ و لبنیات که منبع غنی آهن هستند می‌توانند به درمان کم خونی کمک کنند.
- اگر با تمامی این راه‌حل‌ها سطح هموگلوبین خون شما بالا نیاید، ممکن است پزشک شما را به متخصص خون که به آن همالوژیست می‌گویند ارجاع دهد.
راه‌های پیشگیری از کم خونی در بارداری
برای این که از کم خونی در بارداری در امان بمانید باید میزان آهن دریافتی خود را زیاد کنید. پس اولین کاری که در این دوران باید انجا دهید این است که مواد غذایی آهن‌دار مانند عدس، پسته، گوشت و تخم‌مرغ استفاده کنید. سعی کنید روزانه سه‌بار از محصولات غنی از آهن مصرف کنید. علاوه بر موادی که گفتیم مغزها و دانه‌ها نیز منبع فوق‌العاده آهن هستند. علاوه بر این، مواد دارای آهن را با ویتامین C میل کنید تا میزان جذب آهن را چند برابر کند. مواد غذایی چون توت‌فرنگی، گوجه‌فرنگی، مرکبات و کیوی منابع سرشار از این ویتامین است.
در نهایت سعی کنید میزان دریافتی فولات بدن خود را افزایش دهید. برای این کار می‌توانید از سبزیجات دارای برگ سبز، نان و غلات غنی شده با اسید فولیک،لوبیای خشک شده و مرکبات استفاده کنید.
کلام پایانی
بارداری یکی از شیرین‌ترین دوره‌های زندگی یک زن است اگر با رعایت تمام موارد سلامتی، سلامت خود و فرزند دلبندتان را تضمین کنید. امیدواریم این مقاله به سلامت شما کمک کند.
