دوران بارداری یک دوره بسیار مهم و حیاتی به حساب می‌آید و بروز هر عارضه می‌تواند به سلامتی مادر و جنین آسیب برساند. بروز بسیاری از این عوارض به سقط جنین منجر می‌شود ولی اکثر موارد مادران به این امر آگاهی ندارند. لازم است که با افزایش مطالعه و مراقبت های لازم، این دوران پر فراز و نشیب را به آرامی سپری نمود و سعی نمایید که به صورت مرتب آزمایش و چکاپ های مورد نیاز این دوره مثل تست ایمنی بارداری را انجام دهید.
نقش سیستم ایمنی در ایجاد سقط
کارشناسان بر این باورند که نیمی از جنین متعلق به پدر می باشد و با بدن مادر غریبگی می‌کند. بدن مادر همواره واکنش منفی نشان داده و به پس زدن آن بر می‌آید. سیستم ایمنی بدن مادر باید به گونه‌ای باشد که بتوانند آن سلول را بپذیرد و خود را با آن تطبیق بدهد. در صورتی که سیستم ایمنی بدن مادر تعادل خود را از دست بدهد ممکن است که نتواند خود را با این مهمان ناخوانده تطبیق بدهد و این امر به پس زدن جنین منجر شود و با سقط جنین همراه شود. از این رو انجام آزمایش تست سیستم ایمنی بدن مادر در اوایل دوران بارداری انجام می‌شود.
در صورتی که علت سقط، ایمنی بدن مادر و عدم تطابق پیدا کردن با جنین نباشد عمدتاً در سه ماه اول اتفاق می‌افتد.
لانه گزینی که از روش‌های درمانی حفظ جنین و مقابله با این عارضه در مادران می‌باشد اما در برخی از موارد ممکن است که با شکست مواجه شود. در صورت تجربه چندین شکست درباره لانه گزینی جنین و تجربه سقط‌های مکرر لازم است که با مشاوره ایمونولوژی ارتباط بگیرید و برای تجربه یک بارداری موفق از آن مشاوره دریافت کنید.
نقش اختلال سیستم ایمنی در سقط ناباروری
عوامل مربوط به سیستم ایمنی مادران باردار جز عوامل تاثیرگذار در دوران بارداری و حفظ جنین به شمار می‌آید. سیستم ایمنی بدن ما به طور طبیعی وظیفه دارد که در برابر میکروب‌ها، ویروس ها و موارد خارجی از خود مقاومت نشان دهد؛ اما مقاومت در برابر برخی از موارد از جمله سلول تخم می‌تواند منجر به سقط جنین شود چرا که رحم به وسیله سیستم ایمنی ما جنین را به عنوان یک جسم خارجی شناسایی نموده و پس از حمله به آن باعث ایجاد سقط می‌شود. عمل لانه گزینی جنین در سه ماه اول انجام می‌شود و سیستم ایمنی می‌تواند با بروز واکنش‌های خود منجر به ممانعت از لانه گزینی جنین شود.
عوامل سقط
در صورتی که بخواهید علل سقط را بررسی کنیم می‌توانیم آن را به دو دسته علل مادری و جنینی دسته بندی کنیم.
علل مادری به دلایلی همچون کروموزومی، ژنتیکی، ایمنی، اختلالات غدد درون ریز، فشار خون، نقص‌های آندومتریال، نقص‌های آناتومی رحم، نارسایی دهانه رحم، عفونت‌های ادراری، عفونت دستگاه تناسلی و رحم انجام بگیرد.
اکثر سقط‌های جنین نیز به دلیل تشکیل نشدن قلب جنین و یا تقسیم سلولی ناصحیح در سه ماه اول بارداری اتفاق می‌افتد.
امروزه می‌توانیم سقط ناشی از اختلال سیستم ایمنی را پیشگیری کنیم. برای انجام این کار از پدر و مادر آزمایشات طبی مختلف گرفته می‌شود و با در نظر گرفتن نوع اختلال در سیستم ایمنی مادر درمان خاصی تجویز می‌شود.
در قسمت زیر برخی از داروها و روش‌های درمانی کار آمد در این حوزه را بررسی می‌کنیم.
آسپرین
این دارو جزء داروهای ضد انعقاد طبقه بندی می‌شود. با مصرف قرص آسپرین سرعت خون‌رسانی به جفت بیشتر می‌شود و از بروز ترومبوز جلوگیری به عمل می‌آید.
هپارین
هپارین با داشتن خاصیت رقیق کنندگی می‌تواند منجر به ممانعت از بروز ترومبوز شود و خواص بسیار شدید و عصبی ندارد. توجه داشته باشید که مولکول‌های داروی هپارین می‌توانند از جفت عبور کنند و خطری سلامتی جنین را تهدید نمی‌کند.
ویتامین D
ویتامین D می‌تواند سیستم ایمنی بدن مادر را تنظیم نموده و از بروز سقط جلوگیری کند.
توجه داشته باشید که مصرف طولانی مدت این داروها می‌تواند منجر به بروز عوارض برای مادر و جنین شود بنابراین لازم است که برای مصرف قرص‌های مذکور با پزشک مشورت نمایید و آن را برای یک دوره به خصوص استفاده کنید.
تست اپکا یا تست ایمنی بارداری چیست
یکی از آزمایشاتی که برای افرادی که دچار سقط مکرر شده‌اند تجویز می‌شود تست آپکا می‌باشد. این تست برای بررسی میزان سلامت سیستم ایمنی مادر می‌باشد چرا که در صورت اختلال سیستم ایمنی ممکن است که جنین موجود خارجی تشخیص داده شود و توسط رحم پس زده شود.
پس زدن جنین توسط رحم می‌تواند باعث بروز سقط شود و این عمل در بسیاری از مادران سقط‌های مکرر به وجود آورده است. حین لانه گزینی جنین و استارت دوران بارداری یک نوع آنتی بادی در محل اتصال جفت به بدن مادر ایجاد می‌شود. زمانی که مادر دچار اختلال سیستم ایمنی شود آنتی‌بادی‌های بدن وی علیه ژن‌های موجود در گلبول‌های سفید سلول‌های پدری عرضه می‌گردد و این امر باعث شکست روند دوران بارداری می‌شود.
اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم آنتی بادی‌های موجود در بدن مادر که منشا آن سیستم ایمنی بدن مادر می‌باشد، سلول‌های پدری وارد شده به بدن مادر را غریبه تشخیص می‌دهند و به براندازی آن اقدام می‌کنند این امر و باعث عدم تشکیل صحیح جنین و بروز سقط می‌شود.
تفسیر تست ایمنی بارداری یا تست اپکا
تفسیر تست ایمنی بارداری و عدد نرمال تست اپکا توسط پزشک قابل تشخیص است و با توجه به شرایط فرد و تعداد سقط‌های قبلی می‌تواند نسخه های متفاوتی داشته باشد؛ بنابراین به شما توصیه می‌کنیم که برای بررسی دقیق به پزشک متخصص و یا ماما مراجعه کنید.
آزمایش‌های بارداری
همان‌طور که در قسمت بالا بیان کردیم، انجام آزمایشات بارداری می‌تواند تاثیر بسیار زیادی بر حفظ سلامت شما و جنین در دوران بارداری داشته باشد و یکی از مهم‌ترین اقدامات این باره به شمار می‌آید. آزمایش‌های مذکور می‌تواند اطلاعات دقیقی درباره سلامت جنین و شما در اختیار پزشک بگذارد و در صورت وجود هر گونه اختلالات، پزشک قادر است در اولین فرصت به حفظ سلامتی شما و فرزندتان اقدام کند.
مشکلات بسیاری در دوران بارداری می‌توانند گریبان شما را بگیرند و بسیاری از آن‌ها می‌توانند در بروز نقص‌های مادرزادی جنین موثر باشند. با تشخیص به موقع بسیاری از این موارد، می‌توان از بروز سقط‌های مکرر جلوگیری نمود.
تست rh یکی از تست‌هایی است که در اوایل دوران بارداری گرفته می‌شود و به صورت مقادیر مثبت و منفی مشخص می‌شود. در صورتی که تست rh پدر یا مادر مثبت بوده و تست دیگری منفی باشد، جنین می تواند rh مثبت و یا منفی را به خود بگیرد. ناسازگاری این فاکتور می‌تواند به جنین صدمه بزند؛ بنابراین احتمال اولیه را بنابر ناسازگاری rh مادر و پدر می‌گذاریم. برای آنکه جنین آسیب نبیند به مادر آمپول به نام روگام تزریق می‌شود تا از بروز این امر جلوگیری به عمل آید. در صورتی که قبلا بارداری ناموفق و یا بارداری خارج از رحم داشته اید لازم است که به تزریق آمپول روگام اقدام کنید. تجویز این دارو با دستور پزشک انجام می‌شود اما اگر پس از تولد نوزاد rh وی مثبت باشد این آمپول به مادر توصیه می‌شود.
یک سری از بیماریهای دیگر از قبیل hiv، هپاتیت، سفلیس و غیره نیز در مادر بررسی می‌شود. وجود هر یک از بیماریهای مذکور می‌تواند باعث نقص‌های مادرزادی در جنین شود. انجام تست پاپ اسمیر یکی از آزمایشات ضروری دوران بارداری است چرا که وجود سرطان رحم و بیماریهای مقاربتی از جمله کلامیدیا و سوزاک می‌تواند منجر به تهدید سلامت مادر و جنین شود. آزمایش ادرار، آزمایش دفع پروتئین، کنترل فشار خون و غیره از آزمایشات بسیار معروف این دوره به شمار می‌رود.
آزمایش‌های غربالگری سه ماهه اول
با انجام این آزمایش‌ها در سه ماه اول می‌توان به وجود اختلالات کروموزومی پی برد. در این دوره یک نوع سونوگرافی مخصوص انجام می‌شود که به وسیله آن مایع پشت گردن جنین اندازه گیری می‌شود و سطح هورمون hcg در پلاسمای خون مادر بررسی می‌شود. انجام این آزمایشات عمدتاً بین ۱۱ و ۱۳ هفتگی توصیه می‌شود. پس از انجام این آزمایش‌ها زنان باردار در دو گروه کم خطر و پر خطر دسته بندی می‌شوند و در صورت مشاهده هر گونه اختلال کروموزومی پزشک متخصص ممکن است تقاضای آزمایش‌های بعدی را بدهد.
آزمایش‌های غربالگری سه ماه سوم
شروع سه ماه دوم برای خانم‌های باردار از هفته ۱۵ الی هفته 21 می‌باشد. آزمایش‌های غربالگری در این دوره در هفته‌های 15 تا 17 انجام می‌گیرد. یکی از این تست‌ها آزمایش خون می‌باشد که مارکر بیوشیمیایی موجود در خون مادر را بررسی می‌کند. با وجود این غربالگری‌ها در سه ماهه دوم احتمال وجود سندروم دان در جنین شناسایی می‌شود و نواقص سیستم عصبی و لوله مورد سنجش قرار می‌گیرد.
در صورتی که نتایج آزمایشات این دوره پرخطر تلقی شود لازم است که فرد به انجام آزمایشات دیگر نیز بپردازد. پرز جفتی و آمنیوسنتز برخی از آزمایش‌های مذکور در این دوره به حساب می‌آیند. این آزمایش در هفته هجدهم بارداری انجام می‌شود اما به دلیل محدودیت‌های قانونی کشور ایران، این آزمایش در هفته ۱۶ انجام می‌گیرد تا در صورت بروز هرگونه مشکل در جنین، والدین بتوانند مجوز سقط قانونی را از پزشکی قانونی دریافت نمایند.
برخی از زوج ها از انجام آزمایشاتی که خطر سقط دارد خودداری می‌کنند، در این صورت پزشکان به آنان پیشنهاد می‌کنند که آزمایش nipt انجام دهند.
آزمایش نمونه گیری از پرزهایی جفتی از آزمایشات سه ماهه دوم می‌باشد. این آزمایش در هفته ۱۱ تا ۱۴ بارداری نیز قابل انجام می‌باشد. این آزمایش خطر سقط جنین را در بر ندارد ولی در کل پزشکان توصیه می‌کنند که برای پی بردن به نواقص لوله عصبی مادر از نمونه‌های خونی کمک بگیرند.
مایع موجود در اطراف جنین نیز می‌تواند خود منجر به سقط شود. یکی دیگر از آزمایشات قابل بررسی در این دوره آزمایش تشخیص آمنیوسنتز است. با انجام این آزمایش می‌توان از سلامت جنین در ماه‌های آینده اطمینان حاصل کرد.
نکته
برای انجام آزمایشات غربالگری نیاز نیست ناشتا باشید اما توجه کنید که مصرف سیگار، مشروبات الکلی و مواد مخدر می‌تواند نتیجه آزمایش را تحت تاثیر قرار دهد.
جمع بندی
انجام تست ایمنی بارداری در دوران بارداری بسیار ضروری می‌باشد چرا که تا حد بسیار زیادی سلامت شما و جنین تان را تحت شعاع قرار می دهد. با تشخیص به موقع بسیاری از اختلالات می‌توانید به درمان آن بپردازید و از ایجاد سقط مکرر جلوگیری کنید. در صورتی که آزمایشات غربالگری سه ماهه دوم را نیز به صورت دقیق و مرتب انجام دهید می توانید اختلالات موجود در جنین را به موقع متوجه شده و در صورت نیاز از مراجع قضایی مجوز سقط بگیرید. انجام آزمایشات غربالگری دوران بارداری به همه بانوان باردار توصیه می‌شود. در صورتی که سن بارداری شما بالای 35 سال است انجام این آزمایشات برای شما از اهمیت بیشتری برخوردار است.
